براساس شواهد موجود و گفته افراد مطلع به تاریخ منطقه و اهالی روستای قلعه‌سرخه، این قلعه توسط حاج‌اسکندرخان احمدخسروی در اواخر دوره قاجار (حدود دوره سلطنت مظفرالدین‌شاه و محمدعلی شاه) بنا شده است. 

اسکندرخان احمدخسروی با همراهی عموزادگان و برادران خود، ار بزرگان منطقه هلایجان و نوترکی بودند و از این خاندان بناهای دیگری نیز در منطقه به یادگار مانده است. 

الگو و فناوری ساخت بنا، برگرفته از معماری اصیل ایرانی در حوزه فلات مرکزی است و در ساخت بنا و بناهای دیگری که منتسب به این خاندان هستند، از سنگ‌لاشه، قلوه‌سنگ و گچ نیم‌کوب محلی به عنوان ملاط و اندود استفاده شده است. 

این بنا و دیگر بناهای مرتبط با خاندان احمدخسروی مانند خانه‌های اربابی «وَر زَرد» و «مال‌سیدی (سعیدی)» و…، توسط معماران اصفهانی و یزدی ساخته شده که حداقل نامی که از این معماران برجای مانده، نام یک معمار اصفهانی به نام اوس رحیم بوده که خانه اربابی «وره‌زرد» توسط او بنا شده است. 

بنای قلعه‌سرخه، به شکل پلان مربع و در سه ضلع، دارای فضاهای سرپوشیده مانند آغل / اصطبل، یک فضای مسکونی با سالن مرکزی و اتاق‌های اندرونی، آشپزخانه و سرویس بهداشتی است. وجه تسمیه این بنا به سبب استفاده از لاشه‌سنگ‌های محلی رایج در منطقه که مایل به رنگ سرخ هستند، قلعه‌سرخه نام گرفته است. 

با توجه به ساختار و ویژگی‌های دفاعی مورد انتظار در قلعه‌های نظامی، باید گفت این بنا بیشتر کاربرد عمارت اربابی را داشته است. قلعه‌سرخه باتوجه به ویژگی‌هایش از خانه‌های افراد عادی ممتاز شده است؛ بنابراین این بنا بیشتر یک خانه اربابی برای سکونت خان یا خوانین بوده است تا یک قلعه نظامی.

در مقابل این بناها، از بناهای شناخته‌شده دیگری که در منطقه مالمیر (ایذه کنونی) ممکن بود کاربری قلعه را داشته باشند، می‌توان به قلعه‌اناری رکعت در بخش دهدز اشاره کرد که دارای برجک بلند بر بدنه خود و مزغل‌های تیرکش بوده است و به دلیل آبگیری سد کارون ۳، در زیر دریایی از آب برای همیشه به خواب رفته است. 

گفتنی این‌که، اگرچه عمارت اربابی مال‌سیدی نیز دارای برجک است، اما این بنا به دلیل موقعیت متزلزل آن در برابر حملات پراکنده، ممکن نیست یک قلعه یا کاروان‌سرا باشد و باید گفت در واقع این بنا نیز یک عمارت اربابی برای خوانین منطقه بوده است. 

به دلیل موقعیت ویژه منطقه مالمیر برای خوانین بختیاری به عنوان قشلاق، از این‌گونه بناها در بیشتر روستاهای شهرستان ایذه قابل مشاهده است که به مرور زمان به نسبت متروک و تخریب شده‌اند. 

احیای این بناها ظرفیت بسیار بالایی برای جذب گردشگر در خود دارد که در همین راستا پایگاه میراث‌فرهنگی آیاپیر در حال تهیه طرح‌های مرمتی و احیای این بناها است و امید می‌رود با در اختیار قرار گرفتن اعتبارات لازم این بناها احیا و به عملکرد مناسب برسند. 

انتهای پیام/